Басты бет/ Тіл және дене семиотикасы / Ым-ишара семиотикасы және этикет нормалары /Бет жырту
Артқа

 Бет жырту

 

 

Ым-ишара тілінде беттің киелілігі жерлеу рәсіміне тән ишара – бет жырту, сөзбе-сөз – бет тырнау арқылы ерекшеленеді.

 

Ертеде мұндай әрекетті әйелдер жоқтау айту, яғни еске алу-салттық әнді орындау кезінде жасаған. Бұл әдет-ғұрып басқа түркі халықтарында да болған, олардың кейбіреулері оны жерлеу рәсімдерінің басқа да атаулы күндерінде (7-ші, 40-шы күн) жасаған. Осыған ұқсас ишара қырғыздарда да болған. Н.Я. Бичурин тюкюй халқының мынадай әдет-ғұрыптары болғанын жазады: марқұмның денесін шатырға қояды. Марқұмның ұл-қыздары, немерелері мен туыстары жылқылар мен қойларды бауыздап, шатырдың алдына жайып, құрбандыққа шалып, атпен шатырдың айналасында жеті рет айналады, содан кейін шатырға кірер алдында беттерін пышақпен кесіп, жылайды: қан мен көз жастары бірге төгіледі [2, 230 б.].

 

Жерлеу рәсіміндегі бетті қанатып тырнау әрекетін тарихшылардың айтуы бойынша Орта Азияның көшпелі және отырықшы халықтары арасында жесірлер мен жақын туыстар жасаған. Бұл әрекет туралы ең алғаш рет Орхон жазба ескерткіштерінде айтылған деп саналады. Бұл ишараны тасымалдаушылар марқұмға деген терең қайғы-мұңның, сағыныш пен сүйіспеншіліктің белгісі деп түсіндірді. Бет жырту әйелінің немесе басқа жақын туыстарының күйеуінен кейін өз еркімен кетуін нышандық алмастырушы ретінде қарастырылуы мүмкін.

Шайгозова Ж.Н., Наурзбаева А. Б.
Краткая энциклопедия знаков и символов казахской культуры.
Алматы: КазНИИК, 2023.
Скачать
.