Басты бет/ Қазақ мәдениетінің сандық коды / Қазақ мәдениетінің сандық коды /Бес
Артқа

Бес

 

 

Көптеген мәдениеттерде «бес» – адамның нышаны, микрокосмос, қолдың символизмімен тығыз байланысты. Бұл қытай, жапон, кельт және басқа дәстүрлердегі ғаламның ең маңызды нышандарының бірі. Мұсылмандар үшін бұл сан пайдалы және қорғаныш нышаны болып саналады және Исламның бес тірегін білдіреді: сенім, намаз, қажылық, мейірімділік және ораза. Бұл сан «үш» немесе «төрт» сандары сияқты танымал емес, бірақ түркі мәдениетінде әлі де белгілі бір символизмге ие.
 

Қазақ мәдениетінде бұл санның нышандық мәні ең алдымен қазақ эпосында белсенді түрде кездесетін «бес қару» – «ер қаруы – бес қару» ұғымында көрінеді. «Бес қару»: лақтыратын, кесетін, шабатын, шаншып соғатын және соқпалы қарулар болып бөлінеді, оларды кемеліне дейін меңгеру нағыз шабандоз – жауынгердің басты артықшылығы болып табылады. Бұл мағынада «бес» күш-қуатты, бірлестікті білдіреді, бұл «бес бармақ жиналса, жұдырық болады» деген мақал-мәтелде де көрінеді. Бұл сан адамның ерекше қабілеттерін де көрсете алады: «бес аспап адам» – сөзбе-сөз: бес құралдың иесі, яғни «алтын қолдары бар», дарынды адам.

Шайгозова Ж.Н., Наурзбаева А. Б.
Краткая энциклопедия знаков и символов казахской культуры.
Алматы: КазНИИК, 2023.
Скачать
.